Możliwości zatrudniania osób z niepełnosprawnością
W dobie dofinansowań
unijnych i samorządowych, a także szeroko pojętego rozwoju technologicznego -
posiadamy wachlarz narzędzi, dzięki którym osoba z niepełnosprawnością, może
śmiało wkroczyć i poczuć się komfortowo również na otwartym rynku pracy. Nie
tylko w sektorach usług porządkowych i ochrony, z którymi najczęściej takie
osoby się identyfikuje.
Rozwiązań jest wiele,
bo i aspekt niepełnosprawności jest bardzo złożony. Mówiąc o osobie z
niepełnosprawnością, mamy na myśli nie tylko osoby z widocznymi deficytami
ruchowymi, intelektualnymi czy sensorycznymi. Niepełnosprawność dotyczy także licznego
grona osób zmagających się z chorobami, o których istnieniu często nie mamy
nawet pojęcia, a które w mniejszym lub większym stopniu, mogą utrudniać
wykonywanie czynności zawodowych. Dokładając do tego całą gamę intensywności
zaburzeń i objawów oraz uwarunkowania osobowościowe, otrzymujemy grupę osób, z
których każda ma inne potrzeby i będzie wymagała innego wsparcia ze strony
pracodawcy. Najważniejsze jest jednak to, że niezależnie od przyczyny i stopnia
niepełnosprawności, osoby te bardzo często chcą i jeszcze częściej - mogą
pracować.
Nierzadko przyczyną
obaw pracodawców przed zatrudnianiem osób z niepełnosprawnością, jest myślenie
stereotypowe i uprzedzenia, zupełnie niesłusznie utożsamiające
niepełnosprawność z brakiem wykształcenia i kwalifikacji oraz niską motywacją
do pracy. Oczywiście takich osób nie brak, również wśród osób pełnosprawnych.
Jednak w grupie osób z niepełnosprawnością mamy też przecież osoby
wykształcone, absolwentów uczelni wyższych, a nawet wysoko wyspecjalizowanych
pracowników, którzy nabyli swą niepełnosprawność w wyniku nagłej choroby bądź
wypadku, co sprawiło, że być może stracili swoje kończyny lub wzrok, ale nadal
posiadają pozyskane wcześniej wiedzę i umiejętności. Tym, którym z jakiegoś
powodu kwalifikacji brak, szereg podmiotów realizujących projekty aktywizacji
zawodowej dla osób z niepełnosprawnością, oferuje kompleksowe poradnictwo
zawodowe, bezpłatne szkolenia i kursy. Natomiast osoby, które z powodu swoich
ograniczeń rzeczywiście nie są w stanie podnieść swoich kwalifikacji, nierzadko
potrafią zaskoczyć pracodawców swoimi indywidualnymi umiejętnościami - np.
część osób z niepełnosprawnością intelektualną bardzo dobrze czuje się
wykonując czynności manualne, powtarzalne i monotonne, których ogół
społeczeństwa robić zwykle nie lubi. Osoby z niepełnosprawnością zdeterminowane
do podjęcia zatrudnienia, zwykle wchodzą więc na rynek pracy z jakimś
potencjałem, potrzebują tylko umiejętnego wsparcia ze strony pracodawcy, by
potencjał ten móc wykorzystać.
Obawy generuje tutaj
najczęściej szeroko rozumiane dostosowanie stanowiska pracy i potencjalny koszt
z tym związany. Warto wspomnieć, że nie każda osoba z niepełnosprawnością
będzie takich działań potrzebować. Orzeczenie o niepełnosprawności wydaje się z
bardzo wielu powodów. Przyczyny te klasyfikuje się w oparciu o 12 kodów,
których część dotyczy m.in. chorób układu pokarmowego, chorób układu
oddechowego i krążenia, a także chorób układu moczowo - płciowego. Wśród osób z
niepełnosprawnością, mamy więc osoby po nowotworach, po zawałach, z powikłanym
nadciśnieniem tętniczym, chorobami nerek czy astmą, które nie będą wymagały
celowanej w ich chorobę, adaptacji stanowiska pracy Może jednak się okazać, że
takie zmiany rzeczywiście będą potrzebne. Co wtedy?
Fundamentem jest na pewno
empatyczna i wspierająca postawa pracodawcy. W przyjaznym otoczeniu, w którym
pracownicy czują się bezpiecznie i pewnie, osoba z niepełnosprawnością sama
będzie potrafiła zgłosić pracodawcy czego jej brak lub co jej przeszkadza. W
odniesieniu do osób z niepełnosprawnością narządu wzroku oraz
niepełnosprawnością ruchową, podstawą będzie przestronna, uporządkowana
przestrzeń. W jednej firmie konieczne może być przestawienie biurek lub szaf, w
innej będzie trzeba oduczyć się trzymania kartonów z zaopatrzeniem i roślin w
doniczkach na podłodze w korytarzu. Czasem może zajść konieczność wyłożenia
podłogi wykładziną, a czasem wymiany oświetlenia. Osoba poruszająca się na
wózku, będzie wdzięczna za umieszczenie wszystkich sprzętów, z których ma
korzystać, na wysokości dostosowanej do wózka, a pracownik z dysfunkcją wzroku,
będzie potrzebował oznaczeń na szafkach i przedmiotach. Są to jednak małe
zmiany i proste rozwiązania, które każdy pracodawca jest w stanie wprowadzić
niskim kosztem lub nie dopłacając wcale.
W przypadku osób
mających problem z poruszaniem się większa trudność może wiązać się oczywiście
z brakiem windy lub ciasną toaletą. Wbrew pozorom, nie są to jednak bariery,
które dotyczą wszystkich osób z niepełnosprawnością ruchową. Nawet część osób
poruszających się na wózku, potrafi stanąć na chwilę na nogi i przejść parę
kroków, także po schodach, trzymając się poręczy lub ściany. Dlatego aspekty
dostosowania przestrzeni warto w pierwszej kolejności skonsultować bezpośrednio
z osobą zainteresowaną, a w razie jakichkolwiek wątpliwości, zasięgnąć
dodatkowej opinii u specjalisty medycyny pracy lub inspektora BHP.
Podobnie rzecz się ma
w kontekście dodatkowych urządzeń. Dotyczą one przede wszystkim osób z
niepełnosprawnością sensoryczną - osób słabowidzących i niewidomych lub
niedosłyszących i niesłyszących, a także osób z zaburzeniami mowy. Chcąc
przyjąć taką osobę do pracy, powinniśmy w pierwszej kolejności zapytać się jej,
czego będzie potrzebować, by móc bezpiecznie i efektywnie wykonywać obowiązki zawodowe.
Jeszcze kilka lat temu, osoby z zaburzeniami narządu wzroku, podejmowały pracę
najczęściej w charakterze masażysty lub muzykoterapeuty. Postęp technologiczny
sprawił jednak, że dziś osoby niewidome mogą swobodnie korzystać z komputera
czy telefonu. Dzięki urządzeniom takim, jak udźwiękowiony komputer, klawiatura
brajlowska, syntezator mowy lub dzięki specjalnym aplikacjom ułatwiającym
poruszanie się po systemie operacyjnym oraz Internecie, osoby z
niepełnosprawnościami sensorycznymi są w stanie sprostać większości wymaganiom
technologicznym, stawianym dziś przez pracodawców w procesie rekrutacji.
Zarówno na
dostosowanie pomieszczeń, jak i na specjalistyczne oprzyrządowanie, pracodawca
może pozyskać dofinansowanie ze środków PFRON, którymi dysponują Powiatowe
Urzędy Pracy. Może się to wydawać kłopotliwe, jednak warto pamiętać o tym, że w
zamian za adaptację stanowiska pracy, pracodawca otrzymać może wydajnego
pracownika np. w sektorze usług związanych z telemarketingiem.
Zatrudnienie na
otwartym rynku pracy, jest dla osób z niepełnosprawnością bardzo ważnym
elementem życia. Składa się na ich poczucie własnej wartości i przynależności,
pomaga się zintegrować, pozwala wypełniać role wynikające z obowiązujących w
naszej kulturze norm. Niestety niepełnosprawność medyczna często idzie w parze
z niepełnosprawnością społeczną, a wcale nie musi tak być. Mówi się, że
pracodawcy nie zatrudniają osób z niepełnosprawnością nie dlatego, że nie chcą
tego robić, tylko dlatego, że nie potrafią. Właśnie dlatego, w projekcie
"Asystent Pracodawcy", staramy się przekazywać niezbędną wiedzę i
kompleksowo wspierać pracodawców w procesie pozyskiwania i zatrudniania
pracowników z niepełnosprawnością.
Agnieszka Sztandera - Asystent Pracodawcy
Zdjęcie autorstwa Judita Tamošiūnaitė z Pexels
